Η Διεθνής Καλλιτεχνική Φιλοξενία Community Dance «Transition I Enter Communities of Body» (Transition ECB) σχεδιάστηκε τον Μάιο του 2020 για λογαριασμό του Καλλιτεχνικού Δικτύου Παραστατικών Τεχνών Κινητήρας, ως μια καλλιτεχνική φιλοξενία για καλλιτέχνες του χορού που εργάζονται από τον τρέχοντα τόπο κατοικίας τους. Θα εργάζονταν από κοντά, από απόσταση  και αξιοποιώντας ευρέως διαδεδομένα ψηφιακά μέσα και την απεύθυνση σε διαδικτυακά κανάλια και κοινότητες,  πάντα σε συμφωνία με τους τρέχοντες τοπικούς και διεθνείς κανονισμούς υγείας και ασφάλειας. Αυτή η εκδοχή του προγράμματος γεννήθηκε ως επικαιροποίηση της αρχικής  με τον τίτλο “Transition”, μια σύλληψη της Αντιγόνης Γύρα,  η οποία  επρόκειτο να λάβει χώρα στην Αθήνα τον Μάρτιο του 2020 και ακυρώθηκε λόγω της πανδημίας του COVID-19.

Στο www.kinitiras.com/transitionecb θα βρείτε πληροφορίες για διάφορες πτυχές του προγράμματος, ενώ στο διαδίκτυο υπάρχουν και σχετικές συνεντεύξεις των συντελεστών. Το κείμενο που ακολουθεί είναι βασισμένο στην εναρκτήρια ομιλία κατά την Τελική Παρουσίαση, ή όπως την ονομάσαμε, στην εκδήλωση «Έργα σε Εξέλιξη + Συνάντηση με τους Καλλιτέχνες», στις 18 Δεκεμβρίου 2020. Σκοπός του κειμένου είναι να σας δώσει μια  γεύση για την πορεία του προγράμματος, μια γενική ιδέα για το τι συνέβη και για το τι πρόκειται να δείτε στις ταινίες που παρουσιάζουν τα αποτελέσματα του προγράμματος.

Η Διεθνής Καλλιτεχνική Φιλοξενία Community Dance «Transition» ήταν μια ιδέα της Αντιγόνης Γύρα, ιδρύτριας και καλλιτεχνικής διευθύντριας του Καλλιτεχνικού Δικτύου Παραστατικών Τεχνών Κινητήρας και αρχικά επρόκειτο να είναι τμήμα του φεστιβάλ In Progress Feedback Festival τον Μάρτιο και Απρίλιο του 2020 στην Αθήνα. Το πρόγραμμα αυτό αποτέλεσε έναυσμα για την συνεργασία του Κινητήρα με το Goethe-Institut Athen, το Γαλλικό Ινστιτούτο της Ελλάδος, το Flux Laboratory Athens και θα πραγματοποιούταν με τη στήριξη του Γαλλο-Γερμανικού Πολιτιστικού Ταμείου και την ευγενική υποστήριξη του Ιδρύματος Ιωάννου Φ. Κωστοπούλου για το φεστιβάλ In Progress Feedback Festival.

Μετά από το αξιοσημείωτο ενδιαφέρον από καλλιτέχνες του χορού ακόμη και από χώρες που δεν αναφέρονταν στην ανοιχτή πρόσκληση το Φθινόπωρο του 2019, μια διεθνής επιτροπή ειδικών επέλεξε 5 καλλιτέχνες και 5 αναπληρωματικούς με βασικό κριτήριο την αυθεντικότητα των προτάσεων ως προς την προσέγγιση των ακόλουθων θεματικών του προγράμματος: Μετάβαση, Ευρω-Αφρικανική Ανταλλαγή και community dance ως τρόπος καλλιτεχνικής έκφρασης. Καθώς κάθε καλλιτεχνική φιλοξενία είναι πρωτίστως μια ευκαιρία για εξερεύνηση, έμπνευση και  ανταλλαγή, και όχι η παρουσίαση ενός τελικού προϊόντος, η πρωτοτυπία της πρότασης και η πρόθεση και διαθεσιμότητα για έρευνα και συνεργασία πάνω στις θεματικές του προγράμματος ήταν ιδιαίτερα σημαντικά για τους διοργανωτές.

Μάρτιος 2020 – πανδημία. Το Transition και όλο το φεστιβάλ, ακυρώνονται την ώρα που οι επιλεγμένοι καλλιτέχνες ήταν στον δρόμο για το αεροδρόμιο.

Μάιος 2020 – Ενώ όλες οι σωματικές και πολιτιστικές δραστηριότητες πλήττονται βάναυσα από την πανδημία, και βρισκόμενοι μέσα σε μία κατάσταση που όλοι μας γνωρίζουμε καλά, όλοι οι συνεργαζόμενοι και υποστηρικτικοί φορείς έψαχναν τρόπους να απαντήσουν στις προκλήσεις με τρόπο δημιουργικό. Εμφανίζεται λοιπόν μια νέα πρόταση, με πρόσθετα χαρακτηριστικά την μερική εργασία από τον τρέχοντα τόπο κατοικίας και εργασίας κάθε καλλιτέχνη και την επιπρόσθετη βασική θεματική της χρήσης των ευρέως διαδεδομένων ψηφιακών μέσων και της εμπλοκής περισσότερων κοινοτήτων που σχετίζονται με το σώμα δια μέσου απομακρυσμένων και ψηφιακών καναλιών.  Γεννιέται λοιπόν το Transition I Enter Communities of Body. Σε αυτό το σημείο επιτρέψτε μου να διευκρινίσω ότι η πιο πάνω επιλογή σε σχέση με τα ψηφιακά μέσα, έγινε έχοντας στο μυαλό μας α) μια κριτική ματιά απέναντι στα ψηφιακά μέσα και το πόσο διαδεδομένη είναι στην πραγματικότητα αυτή τη στιγμή η χρήση τους στις διαφορετικές περιοχές και κοινότητες και β) το γεγονός ότι οι καλλιτέχνες του προγράμματος προέρχονται από ένα ευρύ φάσμα όσον αφορά τη χρήση των ψηφιακών μέσων στη ζωή και τη δουλειά τους.  

Ακολούθησαν τέσσερις μήνες εντατικού επανασχεδιασμού του προγράμματος. Βασική μας μέριμνα ήταν να διατηρήσουμε τις θέσεις εργασίας στο πεδίο του χορού, εξετάζοντας συγχρόνως τις αλλαγές στις ζωές και στις δουλειές του χώρου, σε συνεχή διάλογο με τους καλλιτέχνες. Κάποιοι καλλιτέχνες που είχαν επιλεχθεί αρχικά, αποσύρθηκαν, καθώς η δουλειά τους ήταν υλοποιήσιμη αποκλειστικά δια ζώσης, κάποιοι άλλοι δεν ήταν διαθέσιμοι στις νέες ημερομηνίες, για κάποιους η συνάντηση στην Αθήνα ήταν αναπόσπαστο μέρος της πρότασης τους, κάποιοι δεν ένιωθαν συνδεδεμένοι με τις νέες παραμέτρους υλοποίησης του προγράμματος. Επιπλέον,  έπρεπε να αντιμετωπιστούν οι οικονομικές απώλειες λόγω της ακύρωσης της πρώτης εκδοχής την τελευταία στιγμή. Από δω και στο εξής θα έχουμε τη συμμετοχή τεσσάρων καλλιτεχνών χορού.

Σεπτέμβριος 2020 – Σε αλφαβητικά σειρά με βάση τα μικρά ονόματα ο Blaise Mangitukulu από τη Μπουκαβού στη Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό, η Emilie Vaudou από το Παρίσι στη Γαλλία, η Μαριλένα Σιταροπούλου από την Αθήνα, Ελλάδα, εργαζόμενη από απόσταση από το Λονδίνο, Ηνωμένο Βασίλειο και η Patricia Woltmann από το Βερολίνο, στη Γερμανία, υπογράφουν τα συμβόλαιά τους γνωρίζοντας ότι, αν το επιτρέψει η πανδημία, εμείς στοχεύουμε για το ενδεχόμενο να βρεθούμε και να δουλέψουμε από κοντά για το τελευταίο κομμάτι του προγράμματος, τον Δεκέμβριο στην Αθήνα. Το Γαλλικό Ινστιτούτο της Μπουκαβού προστίθεται πρακτικά στους ευγενικούς υποστηρικτές του προγράμματος, αν και αυτό θα γίνει επίσημο δύο μήνες αργότερα.

Όσα ακολούθησαν στη συνέχεια ήταν στην πραγματικότητα μια αρκετά απαιτητική άσκηση στη μετάβαση. Η καλλιτεχνική δημιουργία, η παραγωγή και η συνεργασία μεταξύ διεθνών καλλιτεχνών και πολιτιστικών ινστιτούτων ήταν άρρηκτα συνδεδεμένη με αυτήν την πρωτόγνωρη κατάσταση που βίωναν οι τοπικές και διεθνείς κοινότητες. «Αν η καλλιτεχνική σας απόκριση ως άτομα και ως μέλη των κοινοτήτων στις οποίες ανήκετε αποτυπώνετε σε ένα βίντεο με εσάς στο σκοτάδι, ή αν θέλετε να «ανοίξετε» τη δουλειά σας παγκοσμίως, ψηφιακά ή με οποιονδήποτε άλλο τρόπο μπορείτε να φανταστείτε, πάντα σύμφωνα με τους τοπικούς και διεθνείς κανονισμούς υγείας και ασφάλειας, όλα είναι καλοδεχούμενα στο πλαίσιο αυτής της διερευνητικής καλλιτεχνικής φιλοξενίας» θυμίζαμε συχνά στους καλλιτέχνες, που έρχονταν διαρκώς αντιμέτωποι με νέες περιοριστικές αλλαγές, διαφορετικές σε κάθε περιοχή ή σε κάθε χώρα. Οι ομάδες παραγωγής και επικοινωνίας εργάστηκαν αντιστοίχως σκληρά για την προσαρμογή στις διαρκώς μεταβαλλόμενες απαιτήσεις και διαχειρίζονταν επιτυχίες και αποτυχίες ως προς την υποστήριξη των καλλιτεχνών και την δουλειά τους με τις κοινότητες.

Στα τέλη Οκτωβρίου ήταν πλέον ξεκάθαρο, ότι δεν θα μπορούσαμε να συναντηθούμε από κοντά τον Δεκέμβρη.

Πέρα από την απογοήτευση, αυτό μας έδωσε τη δυνατότητα να παράσχουμε ακόμη μεγαλύτερη οικονομική υποστήριξη, την οποία –προς τιμήν τους- οι καλλιτέχνες συμφώνησαν να μοιραστούν ανάλογα με τις τοπικώς διαμορφούμενες ανάγκες τους ως ενίσχυση των κατά τα άλλα ισόποσα διαμοιρασμένων πόρων τους.  Αυτό, σε συνδυασμό με το γεγονός ότι όλοι χρησιμοποιούσαν τα εργαστήρια ως μια μορφή δημιουργικής εργασίας με τις κοινότητές τους, έδωσε τη δυνατότητα να προστεθούν τέσσερα εργαστήρια για το κοινό στο πλαίσιο του προγράμματος.

Στο φως των νέων αυτών συνθηκών και προκειμένου οι καλλιτέχνες να μπορέσουν να κρατήσουν τις άλλες δουλειές τους και να αξιοποιήσουν όσο το δυνατόν καλύτερα τον χρόνο τους, διατηρήσαμε σταθερές κάποιες ημερομηνίες από τον αρχικό σχεδιασμό και μείναμε ανοιχτοί σε παραλλαγές σύμφωνα με τις ανάγκες κάθε καλλιτέχνη αλλά και της ομάδας στο σύνολό της.

Στις 16 & 17 Νοεμβρίου πραγματοποιήθηκαν 5 εργαστήρια για τους καλλιτέχνες σύμφωνα με τις ανάγκες τους, όπως αυτές εκφράστηκαν στις αρχικές αιτήσεις τους, αλλά και με βάση  το τι θεωρήσαμε αναγκαίο παρακολουθώντας προσεκτικά τι συμβαίνει γύρω μας. Οι ειδικοί του Κινητήρα πραγματοποίησαν εργαστήρια σχετικά με τις ψυχολογικές διαστάσεις της μετάβασης, τη χρήση των ψηφιακών μέσων και την πανδημία, τη συλλογική διαχείριση της πνευματικής ιδιοκτησίας όσον αφορά τα, διαδικτυακά και δια ζώσης έργα του χορού, τη λεκτική επικοινωνία της χορογραφικής έρευνας και δημιουργίας, τον χορό και τα ψηφιακά μέσα σήμερα, την οπτική του Κινητήρα για το community dance. Οι καλλιτέχνες ήταν ελεύθεροι να χρησιμοποιήσουν αυτές τις αναφορές στο δικό τους έργο σε εξέλιξη με όποιον τρόπο τους ενέπνεαν ή και να τα αφήσουν στην άκρη.

Στα τέλη Νοεμβρίου οι καλλιτέχνες μοιράστηκαν με το κοινό τα ως τότε ευρήματά τους καθώς και τα ερωτήματά τους πάνω στις θεματικές του προγράμματος μέσω εργαστηρίων. Έκαναν τις επιλογές τους με βάση το δικό τους προσωπικό καλλιτεχνικό όραμα, την προσωπική τους σχέση με τα ψηφιακά μέσα και αυτή των κοινοτήτων τους, αλλά και  τη διαθεσιμότητα του διαδικτύου και την προσβασιμότητα στα ψηφιακά μέσα, πάντοτε σε συμφωνία με τους τοπικούς και διεθνείς κανονισμούς υγείας και ασφάλειας.

Ο Blaise πραγματοποίησε ένα εργαστήρι δια ζώσης λίγο έξω από τη Μπουκαβού, σε άτομα με ανάμεικτο υπόβαθρο στο χορό τα οποία έχουν δυσκολίες πρόσβασης στο διαδίκτυο, συνδυάζοντας τοπικά παραδοσιακά και σύγχρονα στοιχεία με σκοπό την έκφραση της ελπίδας ακόμα και στις πιο δύσκολες συνθήκες. Η Emilie πραγματοποίησε ένα εργαστήρι για άτομα όλων των ηλικιών και ανεξάρτητα από προηγούμενη χορευτική εμπειρία, ένα μωσαϊκό σωματικών και λεκτικών προσκλήσεων σε ένα διαδικτυακό χορευτικό πάρτι. Η Μαριλένα πραγματοποίησε, μαζί με τις συνεργάτριές της Κορίνα Κόκκαλη και Jessica Onyinyechi Anosike, ένα διαδικτυακό εργαστήρι για όσους ήθελαν να εξερευνήσουν τη μετάβαση και τη δημιουργία γεφυρών μεταξύ Ευρώπης και Αφρικής. Η Patricia πραγματοποίησε ένα εργαστήρι για άτομα με μια κάποια συνειδητή σχέση και εμπειρία στα περί το σώμα και την κίνηση, με σκοπό να εξερευνήσουν μαζί, διαδικτυακά, τον χώρο ανάμεσα στο να γνωρίζεις και να μη γνωρίζεις με εργαλείο  την άμεση σωματική εμπειρία.

Φτάνουμε λοιπόν στις 18 Δεκεμβρίου 2020.

Σχεδόν όλοι όσοι είχαν εργαστεί γι’ αυτό το πρόγραμμα, περίπου 46 άνθρωποι σε πέντε χώρες και δυο ηπείρους, συναντήθηκαν στο zoom και υποδέχθηκαν το κοινό εκεί και στην πλατφόρμα του YouTube.

Μετά τα πολύ μικρά εισαγωγικά βίντεο για κάθε καλλιτέχνη στον τρέχοντα τόπο κατοικίας και εργασίας του ακολούθησε ένα μονταρισμένο βίντεο 7 λεπτών με υλικό από τα εργαστήρια που πραγματοποίησαν οι καλλιτέχνες για το κοινό. Ακολούθησαν τα έργα σε εξέλιξη. Κάθε καλλιτέχνης κλήθηκε να παρουσιάσει 10-20 λεπτά από την δημιουργική του έρευνα, σε όποιο στάδιο αυτή βρισκόταν. Μετά από κάθε προβολή ακολούθησε μια σύντομη συζήτηση με τον εκάστοτε καλλιτέχνη και στο τέλος όλων των προβολών είχαμε μια ομαδική συζήτηση με ερωτήσεις από το κοινό. Τις συζητήσεις συντόνισε η ερευνήτρια χορού και δραματουργός, Δρ Μπετίνα Παναγιωτάρα.

Μπορείτε να δείτε το βίντεο της παρουσίασης στο www.kinitiras.com/transitionecb/finalpresentation

Στη συνέχεια θα βρείτε τα ονόματα των ανθρώπων και των οργανισμών  και ινστιτούτων που συνεργάστηκαν για την πραγματοποίηση αυτού του προγράμματος.

Θερμές ευχαριστίες σε όλους τους, αλλά και σε σας για τον χρόνο και το ενδιαφέρον σας.

Σας ευχαριστώ όλους * ~

Χρήστος Πολυμενάκος

Ιανουάριος 2021